Drodzy Bracia i Siostry ze Świeckiego Karmelu,
Pozdrawiam Was życząc pokoju i komunii w Jezusie Chrystusie i Jego Duchu Świętym!
1. Od kilku lat zwracam się do Was za pośrednictwem Listu do OCDS. Pragnę w ten sposób wypełnić część mojej “posługi duchowej i duszpasterskiej [wobec] OCDS”, jak również zadbać o “zagwarantowanie wierności ze strony OCDS charyzmatowi Zakonu Karmelitów Bosych, jedności… i komunii z Kościołem” (Asystencja 1; 3,2; por. 6-7).
W związku z tym chciałbym razem z Wami podjąć refleksję nad pewnymi zagadnieniami dotyczącymi Rad Wspólnot Świeckiego Zakonu. Pragnę w ten sposób pomóc Wam w Waszej posłudze przewodzenia Wspólnotom, których jesteście “bezpośrednią władzą” (K 46). Jednocześnie jestem przekonany, że niniejsze refleksje mogą również rzucić światło na posługę Rad Prowincjalnych OCDS w zakresie promowania formacji, apostolatu i jedności w Prowincjach, pomimo tego że nie posiadają one władzy jurysdykcyjnej na równi z Radami Wspólnot lokalnych (por. K 57-58).
2. Dokumenty OCDS wskazują na cechy charakterystyczne i obowiązki Rady Wspólnoty. W jej skład wchodzą Przewodniczący, trzech Radnych i Odpowiedzialny za formację (Formator) po przyrzeczeniach definitywnych (K 52-53). Jako prawowici przełożeni OCDS (K 48), Rada razem z Generałem i Prowincjałem, odpowiada za prowadzenie Wspólnoty “w rozeznawaniu i przyjmowaniu Bożych dróg” (K 15). W przypadku spraw “przekraczających uprawnienia Rady, obowiązkiem Przewodniczącego jest przedstawienie tejże sprawy Przełożonemu prowincjalnemu” (K 47g).
“Podstawowym obowiązkiem” Rady Wspólnoty jest troska o “formację oraz kształtowanie chrześcijańskiej i karmelitańskiej dojrzałości członków wspólnoty” (K 46; por. Ratio 6, 10, 11, 28, 29, 30, 31, 34, 35). By było to możliwe, Rada winna spotykać się często, zabiegając uważnie o realizację “programu formacji i wzrost własnej wspólnoty” (K 47). Do pozostałych kompetencji Rady Wspólnoty na polu formacji należy: dokonywać rozeznawania przy dopuszczaniu kandydatów do formacji (por. Ratio 59-93), do pierwszych przyrzeczeń i do przyrzeczeń definitywnych oraz udzielać pozwolenia przy dopuszczaniu do złożenia ślubów (K 36b, c, d; 39; 47a). Rada może skrócić ze słusznych powodów i za zgodą Prowincjała okres formacji do pierwszych przyrzeczeń (K 47 b); w końcu może przyjąć członka przenoszącego się z innej wspólnoty (K 47 f).
Innym podstawowym zadaniem Rady jest pobudzanie Wspólnoty do zaangażowania, mając na uwadze że Wspólnota jako całość ponosi odpowiedzialność za formację (por. Ratio, 28). Służy temu w znacznym stopniu troska o braterską komunię wewnątrz Wspólnoty, według stylu terezjańskiego. O tym kluczowym zadaniu Wspólnoty mówi artykuł 24d Konstytucji, do którego Was odsyłam.
Co trzy lata Rada winna zwoływać Wspólnotę na wybory nowej Rady (K 47c), zgodnie z procedurą wyborczą określoną w Statucie Prowincjalnym (K 58c). Nowo wybrani członkowie Rady wyznaczają Sekretarza i Skarbnika (K 50, 54-55), którzy sporządzają protokoły spotkań Rady oraz co sześć miesięcy przedstawiają sprawozdanie ze stanu kasy. Z ważnych powodów Rada może wymieniać członków samej Rady (K 47d).
Wobec Prowincjała Rada wyraża swoją opinię odnośnie mianowania Asystenta Wspólnoty (K 43); Asystent, chociaż nie wchodzi w skład Rady, może być zapraszany na jej spotkania. Rada może zasięgać jego opinii na temat zdolności kandydata do przyjęcia na siebie odpowiedzialności za powołanie do OCDS (K 44). W tym miejscu, dziękując wszystkim Asystentom za ich oddanie, pragnę przypomnieć, że są oni gwarantami wierności Wspólnoty charyzmatowi (por. K 44; Asystencja, 14-18) i odpowiadają za celebrowaną przez siebie liturgię (Rytuał 13, 31, 51, 66). Ponadto ważnym zadaniem Asystenta jest ożywianie więzów braterskiej komunii między Wspólnotą a Braćmi i Mniszkami Zakonu, w imieniu którego pełni on posługę Asystenta.
Do Rady należy także przeprowadzanie procedur usuwania członków Wspólnoty, jak również ocena i dokonywanie rozeznania wraz z członkiem, który z własnej woli pragnie opuścić Wspólnotę (K 24e; 47e).
3. Na podstawie tych zadań widzimy, że Rada odgrywa fundamentalną rolę w towarzyszeniu Wspólnocie, w kierowaniu nią i jej posłannictwem. Powinna więc kroczyć razem z nią, propagować wspólnotowy charakter powołania chrześcijańskiego i karmelitańskiego oraz patrzeć na każdego z członków Bożymi oczyma.
Ponieważ Kościół, w którego skład wchodzą osoby stworzone „na obraz Bożej komunii” (EG 178; por. Rdz 1,26) jest tajemnicą komunii (por. LG 2-4), chrześcijanie winni dawać świadectwo “braterstwa, które fascynuje” (Synod 2018, 1), które ma swoje źródło w Trójcy Przenajświętszej. Komunia w Kościele prowadzi do komunii z Chrystusem (por. 1 J 1,3), która z kolei buduje komunię wszystkich między sobą nawzajem. Właśnie w tej komunii wszyscy ochrzczeni mają udział w nadprzyrodzonym zmyśle wiary całego ludu (por. LG 12; EG 119-120) i są aktywnymi podmiotami ewangelizacji (EG 120). W ten sposób realizują oni w sposób konkretny “powołanie osoby ludzkiej do życia w komunii, które realizuje się poprzez szczery dar z siebie, w zjednoczeniu z Bogiem i w jedności z braćmi i siostrami w Chrystusie”. Zatem “cała wspólnota, w wolnej i bogatej różnorodności swoich członków, wezwana jest by się modlić, słuchać, analizować, prowadzić dialog, dokonywać rozeznania i doradzać w podejmowaniu decyzji duszpasterskich jak najbardziej zgodnych z wolą Bożą” (por. MKT 43. 68).
4. Władza Rady podzielona jest pomiędzy swoich 5 członków, pełniących różne zadania. Przede wszystkim, myślę, że użyteczne będzie odnieść również do Rady uwagę Świętej Matki skierowaną do braci bosych, “aby między przełożonymi była zgoda” (Sprawozdania 67). Winna to być władza sprawowana “z macierzyńską miłością” i z “umiarkowaniem” (św. Teresa od Jezusa, K XI,1; por. F 18,6-8). Jej sprawowanie wymaga aktywnej współodpowiedzialności, zarówno wewnątrz samej Rady, w wyborach i decyzjach, które należy podjąć, jak również w pobudzaniu każdego członka Wspólnoty do aktywnego i odpowiedzialnego udziału w decyzjach dotyczących dobra Wspólnoty, i w podejmowaniu opartego na prawdzie rozeznawania. Dzisiaj bardziej niż kiedykolwiek, w zaistniałej rzeczywistości społecznej i kościelnej, konieczna jest solidna formacja prowadząca do praktyki wspólnotowego rozeznawania. Wspólnota jest jego owocną przestrzenią; winna ona prowadzić każdego członka do współodpowiedzialności za Wspólnotę, za prowadzoną przez nią formację i za jej misję (GE 175; por. Synod 2018, 119-124).
W końcu, jej charakter władzy współdzielonej tymczasowej, odnawianej co trzy lata, wskazuje, że Radzie udzielana jest władza pośredniczenia i pełnomocnictwo ze strony wspólnoty, która ją wybiera. Dlatego też Rada winna kierować Wspólnotą według ducha i charyzmatu Karmelu terezjańskiego, zgodnie z tym, co zostało określone w Konstytucjach OCDS. Spełniając ten warunek Rada wzbudza i umacnia tożsamość i poczucie przynależności do Zakonu, oraz ułatwia ich zakorzenienie się w każdym członku przez ofiarowaną pomoc w spotkaniu z Bogiem i z braćmi. By mogło to nastąpić, członkowie Rady powinni dobrze znać dokumenty, którymi rządzi się OCDS i dać się im prowadzić.
5. Jako organ władzy bezpośredniej Rada posługuje troszcząc się o dobro Wspólnoty. Winna się ona wyróżniać wielkim poszanowaniem dla charyzmatu terezjańskiego i braterskimi relacjami z braćmi i z mniszkami oraz z innymi członkami rodziny Karmelu terezjańskiego. Jej zadaniem jest zatem pośredniczyć między Zakonem a członkami Wspólnoty, którym Rada pokornie posługuje (por. K 24d). W tym celu winna pielęgnować umiłowanie Pisma Świętego, uległość i podporządkowanie się naukom Magisterium Kościoła i Zakonu, unikając radykalizmów i dziwacznych, fanatycznych czy anachronicznych koncepcji Kościoła i Zakonu (por. Ratio 67). Wspólnota nie powinna zamykać się w sobie samej, lecz pozostawać w komunii z innymi wspólnotami, ponieważ wszyscy jesteśmy latoroślami jednego Krzewu Winnego (por. J 15,5-6).
Aby pełnić tę posługę, członkowie Rady winni mieć wzrok skierowany na Jezusa, który przyszedł aby służyć i dać swoje życie za innych (por. Mk 10,43-45). Prowadzi to do sprawowania władzy z szacunkiem do Wspólnoty, traktując ją jako dar “z góry” którego należy strzec (por. CV 34) i jako miejsce, w którym jest obecny Zmartwychwstały (GE 142; por. VC 42). Rada winna szukać dobra Wspólnoty i prowadzić ją do wzrostu ludzkiego, chrześcijańskiego i karmelitańskiego, według sposobu postępowania Dobrego Pasterza (J 10, 11-15), aż wszyscy dotrą do ostatecznego celu wiary, do życia wiecznego (por. 2 Kor 5,1).
6. Inną niezwykle ważną cechą sprawowania posługi przez Radę jest umiejętność przeżywania i propagowania ufnego dialogu na różnych poziomach: wewnątrz samej Rady, między Radą a innymi członkami Wspólnoty. Rada winna również wspierać dialog z innymi Wspólnotami, z Radą Prowincjalną i z innymi rzeczywistościami Zakonu.
W konkretnym praktykowaniu dialogu potrzebna jest z jednej strony umiejętność cierpliwego słuchania. Należy je rozumieć jako “spotkanie w wolności, które wymaga pokory, cierpliwości, gotowości zrozumienia, wysiłku formułowania odpowiedzi w nowy sposób. Słuchanie przemienia serca tych, którzy je podejmują, przede wszystkim kiedy przyjmują oni wewnętrzną postawę dostrojenia się i uległości względem Ducha św.” (Synod 2018, 6). Z drugiej strony [praktykowanie dialogu] zakłada również odwagę mówienia. Należy to czynić szczerze i otwarcie, odnosząc się do tego co przemodliliśmy i rozważyliśmy w ciszy spokojnego serca i w Bożym świetle, doszedłszy do przekonania, że jest to zgodne z prawdą Pisma Świętego i Magisterium. Nie chodzi tu zatem o upartą obronę własnych idei, lecz o wspólne z innymi pokorne szukanie prawdy.
Chodzi tu również o pełen szacunku dialog różnych osób, posiadających różne poglądy i doświadczenia we Wspólnocie. Tylko w ten sposób, poprzez dialog, można w sobie rozwinąć zdolność przyjęcia drugiego, który różni się ode mnie, w życiodajnej jedności, czyniąc możliwą “komunię pośród różnic”, której “mogą sprzyjać tylko te szlachetne osoby, które mają odwagę wznieść się ponad powierzchnię konfliktu i dostrzegają najgłębszą godność innych” (EG 228; por. 226- 230). W takim dialogu, wszelkie potencjalne i możliwe konflikty we wspólnocie, które mogłyby ją podzielić (por. Dd 7,10), zostają zharmonizowane przez jedność Ducha.
7. Aby to, o czym mówiłem do tej pory, mogło się spełnić, niezbędna jest pokora. Apostoł Paweł w Liście do Filipian (Flp 2,2-11) przywołuje przykład Chrystusowego uniżenia (kenosi). Przede wszystkim oznacza ono postawę służby i uznawanie innych za lepszych od siebie. Wszyscy są wezwani, by żywili te same uczucia w tej samej miłości, w jednym duchu i w jednomyślności.
Pokora wymaga, aby nasze oczy były utkwione w Bogu, prawdziwym centrum każdego i wszystkich, nie uważając nas samych za centrum świata i samych siebie. Dzięki temu ten, kto jest pokorny, uznaje, że potrzebuje innych, na co zwracał już uwagę święty Ojciec Jan od Krzyża: “Taka bowiem jest właściwość duszy pokornej, że nie śmie sama przestawać z Bogiem i nie może znaleźć pełnego zaspokojenia bez ludzkiego kierownictwa i rady. Tego Bóg żąda i chętnie zbliża się do tych, którzy razem się jednoczą w celu rozważania prawdy, ażeby ją, opartą już na naturalnym rozumie, potwierdzić i rozjaśnić. Takie właśnie było Jego postępowanie z Mojżeszem i Aaronem, gdyż był w ustach jednego i drugiego” (DGK II, 22, 11). Tylko dzięki pokorze i oderwaniu od siebie można we Wspólnocie zwyciężyć pokusy podziałów, rywalizacji i próżnej chwały (por. Dd 10, 3-4).
8. W końcu, aby mogło zaistnieć współodpowiedzialne sprawowanie władzy przez Radę i wszystkich członków, konieczna jest formacja do komunii, która pomogłaby przejść od egoistycznego „ja” starego człowieka, do “my” człowieka nowego (por. NMI 43; MKT 107-109). Na pierwszym miejscu powinno stać dobro wspólne, którego winni szukać wszyscy. Wszyscy winni poczuwać się do poszukiwania, jak pełnić wolę Bożą, podążając krok w krok za Jezusem, pod przewodnictwem Ducha Świętego, w służbie misji.
Zwracając uwagę na nowe pokolenia, które doceniają dyspozycyjność i zdolność do pracy w zespole, każda wspólnota winna „rozwijać specyficzne cnoty odnoszące się do wzajemnych relacji: dyscyplinę słuchania i zdolność do tworzenia przestrzeni dla drugiego, gotowość do wybaczania i do zaangażowania się zgodnie z prawdziwą duchowością komunii” (Synod 2018, 103).
W tego rodzaju formacji pierwszorzędną rolę odgrywa sprawowanie Eucharystii. Albowiem w Eucharystii jako „źródle i wzorze duchowości komunii” realizują się zasady komunii jednoczącej wszystkich, obdarzonych taką samą godnością przyjętą podczas chrztu.
Ustanowieni na zgromadzeniu eucharystycznym, przyzywając Trójcy Przenajświętszej i uczestnicząc w świętych czynnościach w sposób pełny, świadomie, pobożnie i czynnie (por. SC 48. 14), członkowie Wspólnoty, poprzez różnorodne dary i charyzmaty otrzymane od Ojca wszystkich, manifestują i odnawiają osobiste zaangażowanie na rzecz jedności, wspieranej przez Ducha Świętego. W ten sposób, uznając własne słabości i osobiste grzechy (akt pokutny), są powołani do przeżywania i do ponownego wybierania drogi komunii, realizując pojednanie z Bogiem i z braćmi. Z kolei wspólne słuchanie Słowa Bożego uświadamia nam, że uczenie się słuchania Boga stoi na pierwszym miejscu i prowadzi do słuchania innych. Ofiarowanie darów przypomina nam o zjednoczeniu z Chrystusem w codziennych czynnościach i pracach, które przeżywane w wierze i w duchu Chrystusa, podczas liturgii zostają zjednoczone z Jego jedyną ofiarą (zob. SC 61). Z kolei komunia w Ciele i Krwi Chrystusa, w której uczestniczą obecni, realizuje jedność członków w jednym Chlebie, tworząc i wyjednując komunię z Bogiem i z braćmi. W końcu posileni Eucharystią, są oni prowadzeni ku misji, aby być Wspólnotą wiary „wychodzącą” ku wszystkim (por. MKT 109). Tak więc w Eucharystii, „źródle i zarazem szczycie całego życia chrześcijańskiego” (LG 11), zostaje ukształtowana i umocniona w członkach Wspólnoty wzajemna miłość, która prowadzi do podążania razem, które jest „konstytutywnym wymiarem Kościoła” (MKT 1.5. 42.57,94,120).
9. Drodzy członkowie Świeckiego Zakonu, to, o czym Wam mówię może się wydawać trudnym do osiągnięcia ideałem, w obliczu niezliczonych wyzwań, którym stawiacie czoła realizując to zadanie. Mimo to ważne jest aby podejmować kroki w tym kierunku, rozpoczynać i kontynuować procesy wzrostu (por. EG 222-225). Jestem pewien, że przeżywamy prawdziwy czas łaski. To właśnie tu i teraz jesteśmy wezwani, by być prorokami, dostrzegając dzięki wierze drogę, którą mamy razem podążać, odpowiadając w ten sposób na wolę Bożą. Bogu spodobało się “uświęcać i zbawiać ludzi nie pojedynczo, z wyłączeniem wszelkich wzajemnych powiązań, lecz ustanowić ich jako lud, który uznałby Go w prawdzie i Jemu święcie służył” (LG 9; por. GS 32; GE 6). Dlatego mamy gwarancję otrzymanej łaski w konsekracji chrzcielnej i w sakramencie bierzmowania. Bardziej konkretnie: razem z powołaniem do Karmelu terezjańskiego otrzymujemy gwarancję Bożego wsparcia w dalszym podążaniu drogą świętości we wspólnocie, wraz z cnotami “wytrwałości, cierpliwości i łagodności, radości i poczucia humoru, odwagi i zapału” (por. GE 110- 157). Potwierdza to Św. Jan od Krzyża: “Bóg zawsze objawiał przed ludźmi skarby swojej mądrości i ducha, lecz teraz, gdy zło coraz bardziej odsłania swoje oblicze, On objawia je ze szczególną obfitością” (Sentencje 1).
Drodzy Bracia i Siostry! Niech Duch Święty nadal oświeca Waszą drogę. Idąc za przykładem Jezusa i poprzez wierność charyzmatowi terezjańskiemu upowszechniajcie zawsze pośród świata świadectwo o Królestwie i w ten sposób współpracujcie w posłannictwie Kościoła i Zakonu.
Dziękując Wam za Waszą braterską miłość, tak często okazywaną, przekazuję serdeczne i braterskie pozdrowienia Wam, Waszym Rodzinom i Wspólnotom. Życzę Wam owocnego czasu Wielkiego Postu i Świąt Zmartwychwstania Pańskiego: niech będą one niewyczerpanym źródłem radości i nadziei dla każdego z Was.
Wypraszając dla Was Boże błogosławieństwo, proszę Matkę Bożą z Góry Karmel, by Was strzegła i gromadziła wokół swego Syna.
Z braterskim pozdrowieniem,
o. Saverio Cannistrà OCD
Przełożony Generalny
Rzym, 6 marca 2019
Środa popielcowa
Tłumaczenie: o. Robert Jan Marciniak OCD
SKRÓTY:
Asystencja – Asystencja pastoralna względem Świeckiego Zakonu Karmelitów Bosych (2006)
CV – Benedykt XVI, Encyklika Caritas in veritate o integralnym rozwoju ludzkim w miłości i prawdzie (2009)
EG – Franciszek, Adhortacja apostolska Evangelii Gaudium o głoszeniu Ewangelii we współczesnym świecie (2013)
GE – Franciszek, Adhortacja apostolska Gaudete et exsultate o powołaniu do świętości w świecie współczesnym (2018)
GS – Sobór Watykański II, Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et Spes (1965)
K – Konstytucje OCDS
LG – Sobór Watykański II, Konstytucja dogmatyczna o Kościele Lumen Gentium (1964)
MKT – Międzynarodowa Komisja Teologiczna, Synodalność w życiu i misji Kościoła (2.03.2018)
NMI – św. Jan Paweł II, List apostolski Novo millennio ineunte na zakończenie wielkiego jubileuszu roku 2000 (2001)
Ratio – Ratio Institutionis. Zasady formacji Świeckiego Zakonu Karmelitów Bosych OCDS (2009)
Rytuał – Rytuał Świeckiego Zakonu Karmelitów Bosych (1990)
SC – Sobór Watykański II, Konstytucja o świętej liturgii Sacrosanctum concilium (1963)
Synod 2018 – Dokument końcowy Synodu Biskupów 2018 (2018)
VC – św. Jan Paweł II, Posynodalna adhortacja apostolska Vita consecrata o życiu konsekrowanym i jego misji w Kościele i w świecie (1996)
Św. Teresa od Jezusa:
Dd – Droga doskonałości
Sprawozdania – Sprawozdania duchowe
Św. Jan od Krzyża:
DGK – Droga na Górę Karmel
Sentencje – Słowa światła i miłości. Sentencje